Osobom bliskim, które zamieszkiwały ze zmarłym spadkodawcą do dnia śmierci, przepisy prawa zapewniają szczególną ochronę. Zgodnie z art. 923 § 1 kodeksu cywilnego małżonek i inne osoby bliskie spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, są uprawnione do korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym. Spadkodawca nawet w testamencie nie może zmienić nic w tym zakresie, gdyż wszelkie rozrządzenie spadkodawcy wyłączające lub ograniczające to uprawnienie jest nieważne.
Jeżeli zmarły nie pozostawił testamentu, doszło do dziedziczenia ustawowego, a zatem spadek po ojcu otrzymają dzieci – to one staną się właścicielami domu, w którym obecnie zamieszkuje. Będą miały prawo żądać, aby opuściła należącą do nich nieruchomość, jednakże dopiero po upływie 3 miesięcy. W przypadku, istnieje możliwość skorzystania z uprawnienia opisanego w art. 923 § 1 k.c., a zatem możliwość zamieszkiwania w tym domu przez okres 3 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy.
Kodeks cywilny nie określa, które osoby należą do kręgu „innych osób bliskich spadkodawcy”. W każdym przypadku konieczne będzie ustalenie przede wszystkim faktycznych relacji uczuciowych pomiędzy spadkodawcą a daną osobą. Przyjmuje się, że konkubent należy do grona osób bliskich spadkodawcy.
Ważne jest, aby małżonek lub inna osoba bliska spadkodawcy mieszkała z nim w chwili otwarcia spadku. Zamieszkiwanie musi mieć charakter trwały. Tymczasowe czy okresowe udostępnianie lokalu osobom bliskim może być niewystarczające do realizacji rozpatrywanego uprawnienia. Podkreślić należy, że okresowe przebywanie przez spadkodawcę poza miejscem zamieszkania (np. w okresie pracy czy leczenia) nie przekreśla istnienia przesłanki wspólnego zamieszkiwania.
Opisywane uprawnienie należy do długów spadkowych. Spadkobiercy mają obowiązek znosić w mieszkaniu po spadkodawcy obecność osób uprawnionych względem mieszkania przez trzy miesiące.
Spadkobiercy nie będą mogli zatem żądać, aby w okresie 3 miesięcy po śmierci spadkodawcy opuściła mieszkanie, które zajmowała wspólnie ze spadkodawcą.
